Birleşik Zamanlı Fiiler
1.1. Hikâye Birleşik Zamanlı Fiiller
Basit zamanlı fiillere ek fiilin görülen geçmiş zaman eki “idi” getirilerek yapılır. Hikâye birleşik zamanı, eylemin geçmişte yapıldığını hikâye gibi anlatır.
Örnek
| FİİL | HABER / DİLEK KİPİ | G. GEÇMİŞ ZAMAN EKİ | KİŞİ EKİ |
| » oku | yor | du | m |
| n | |||
| – | |||
| k | |||
| nuz | |||
| lar |
» Eve geldiğimde halen uyuyordu. (uyuyor idi)
Bu cümlede “uyumak” fiili şimdiki zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak bilinen geçmiş zaman kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve şimdiki zamanın hikâyesi olarak isimlendirilir.
Bu cümlede “uyumak” fiili şimdiki zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak bilinen geçmiş zaman kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve şimdiki zamanın hikâyesi olarak isimlendirilir.
> “Sevmek” fiilinin farklı kiplerle hikâye birleşik zamanı çekimi şöyledir:
| BİRLEŞİK ZAMANLI FİİL | TÜRÜ |
| sevdiydim | görülen geçmiş zamanın hikâyesi |
| sevmiştim | duyulan geçmiş zamanın hikâyesi |
| seviyordum | şimdiki zamanın hikâyesi |
| sevecektim | gelecek zamanın hikâyesi |
| severdim | geniş zamanın hikâyesi |
| sevmeliydim | gereklilik kipinin hikâyesi |
| seveydim | istek kipinin hikâyesi |
| sevseydim | şart kipinin hikâyesi |
NOT Emir kipinin hikâye birleşik zamanı yoktur.
1.2. Rivayet Birleşik Zamanlı Fiiller
Basit zamanlı fiillere ek fiilin duyulan geçmiş zaman eki “imiş” getirilerek yapılır.
Örnek
| FİİL | HABER / DİLEK KİPİ | D. GEÇMİŞ ZAMAN EKİ | KİŞİ EKİ |
| » oku | yor | muş | um |
| sun | |||
| – | |||
| uz | |||
| sunuz | |||
| lar |
» İsmail Beyler yarın bize gelecekmiş. (gelecek imiş)
Bu cümlede “gelmek” fiili gelecek zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak öğrenilen geçmiş zaman kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve gelecek zamanın rivayeti olarak isimlendirilir.
Bu cümlede “gelmek” fiili gelecek zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak öğrenilen geçmiş zaman kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve gelecek zamanın rivayeti olarak isimlendirilir.
> “Bilmek” fiilinin farklı kiplerle rivayet birleşik zamanı çekimi şöyledir:
| BİRLEŞİK ZAMANLI FİİL | TÜRÜ |
| bilmişmiş | duyulan geçmiş zamanın rivayeti |
| biliyormuş | şimdiki zamanın rivayeti |
| bilecekmiş | gelecek zamanın rivayeti |
| bilirmiş | geniş zamanın rivayeti |
| bilmeliymiş | gereklilik kipinin rivayeti |
| bileymiş | istek kipinin rivayeti |
| bilseymiş | şart kipinin rivayeti |
NOT Görülen geçmiş zaman kipi ile emir kipinin rivayet birleşik zamanı yoktur.
1.3. Şart Birleşik Zamanlı Fiiller
Basit zamanlı fiillere ek fiilin şart kip eki “ise” getirilerek yapılır. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını, başka bir eylemin yapılışına şart koşar.
Örnek
| FİİL | HABER / DİLEK KİPİ | ŞART KİPİ EKİ | KİŞİ EKİ |
| » oku | yor | sa | m |
| n | |||
| – | |||
| k | |||
| nız | |||
| lar |
» Bu dönem takdir alırsan sana tablet alacağım. (alır isen)
Bu cümlede “almak” fiili geniş zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak şart kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve geniş zamanın şartı olarak isimlendirilir.
Bu cümlede “almak” fiili geniş zaman kip ekinden sonra ikinci kip eki olarak şart kip ekini de aldığı için birleşik çekimli eylemdir ve geniş zamanın şartı olarak isimlendirilir.
> “Yapmak” fiilinin farklı kiplerle şart birleşik zamanı çekimi şöyledir:
| BİRLEŞİK ZAMANLI FİİL | TÜRÜ |
| yaptıysan | görülen geçmiş zamanın şartı |
| yapmışsan | duyulan geçmiş zamanın şartı |
| yapıyorsan | şimdiki zamanın şartı |
| yapacaksan | gelecek zamanın şartı |
| yaparsan | geniş zamanın şartı |
| yapmalıysan | gereklilik kipinin şartı |
NOT İstek, şart ve emir kipinin şart birleşik zamanı yoktur.
Yorumlar
Yorum Gönder